Dini radikalizm islamla niyə əlaqələndirilir?

  Dini radikalizm islamla niyə əlaqələndirilir?

   Ümumiyyətlə “RADİKALİZM” bir termin kimi “kəskin mövqe və ya barışmaz mövqe” mənası verir. Radikalizm müəyyən bir hədəfə çatmaq üçün başqalarının hüquqlarına hörmət göstərməyən; başqalarının hüquqlarını pozmaq bahasına məqsədə çatma fəaliyyətinə deyilir. Dini radikalizm də bu mənada, özündən olmayan dini qruplara qarşı, cəmiyyətə qarşı digər din nümayəndələrinə qarşı barışmaz mövqe göstərməklə, başqalarına qarşı fiziki və ya mənəvi güc tətbiq edən fəaliyyət növüdür. Radikalizm-ağlın, düşüncənin, şüurumuzun işğalıdır.

Bir mənalı olaraq Radikalizmin İslam dini ilə əlaqələndirmək olmaz. Radikalizm dünyanın əsas aparıcı dinlərində yəni xristianlıqda buddizmdə  islam tarixindən qat-qat əvvəl yaranmışdır. Dünyanın əsas aparıcı ənənəvi sayılan dinlərindən biri olan xristian dinin inkişaf tarixini qısa da olsa təhlil etsək görərik ki, xristianlıqda dövlət səviyyəsində hələ 316-cı ildən başlayaraq Roma imperiyasının imperatoru 1-ci Konstantin  donatizm (imperiya hakimiyyəti ilə kilsənin əlaqəsinə görə kilsə ayrılığı-kilsənin parçalanması) dini hərəkatın nümayəndələrini təqib etməklə mülkiyyətini alaraq xristian din nümayəndələrinə verilməsi  barədə qərar vermişdi.

  Sonra isə Roma imperiyasında 382-ci  ildən başlayaraq digər din nümayəndələrinə qarşı ölüm cəzasının tətbiqinə başlanılıb. Sasani dövlətinin indiki İraq ərazisində yaranmış manaxizm (zoraastrizm-buddizm-xristian dini inancının simbioz şəklinin təlimi) dini hərəkatına qarşı radikal mövqe sərgilənirdi. Hətta xristian yazıçı-Prisçiliana dini baxışlarına görə İmperator Maksim gözü qarşısında işgəncə ilə edam edilmişdi.

   XII əsrdən başlayaraq Katolik kilsəlilərin dini təqibləri gücləndi. Katolik Lateran kilsələrin 3 dekreti  ilə başqa din nümayəndələrinə əsasən də eretiklərərə (hər hansı bir dini təlimləri qəbul etməyənlər) qarşı inkvizisiya (dini məhkəmə) və cəza tədbirləri genişləndi. Inkvizisiyanı Alman imperatoru II-ci Fridrix, Fransız imperatoru VIII-Lüdovik dövlət səviyyəsində qəbul edərək, ocaqda yandırılma praktikası tətbiq olunmağa başlandı. İspaniyada isə inkvizisiya görünməz həddə çatdı, hətta insanlar bir-biri ilə bir başa ünsiyyətdən yayınmağa və İspaniyanı tərk etməyə başladılar. 1492-ci ildə mart ayının 31-də İspan Karolu Ferdinand qəbul etdiyi “Alham dekreti” adlı qanun əsasında 40 min yəhudi çıxarıldı.

  1493-cü ildə manax Tomas Torkvemada  bütün İspaniyanın baş inkvizitoru təyin edildikdən sonra ölkə ərazisində təşkil edilmiş dini məhkəmələr kütləvi şəkildə dəhşətli dərəcədə edamlar təşkil etməyə başlamışdılar. Təkcə katolik Torkvemada tətəfindən 2000-dən çox müsəlman və yəhudilər ocaqda diri-diri yandırılmışdır. Inkvizisiyanın məqsədi “Konversos” yəni İspaniyanı tam və təkcə katolik inanclı insanların vətəninə çevirmək idi.

  Pravoslav kilsəsi “Malakanlar” adlı dini hərəkatının nümayəndələrinin elə Rusiyadan Azərbaycana köçürülməsi dini radikalizmin təzahürüdür. Rus çarı 1-ci Nikahlayın fərmanı əsasında Malakanlar (malakanları “staroverçı” kimidə adlandırırlar) 1830-cu ildən Rusiya ərazisindən çıxarılmağa başlanılmışdır.

Buddizm radikalizmi barədə də geniş tarixi mənbələrin vardır. Qısa olaraq qeyd etmək lazımdır ki, İlk tarixi mənbələrə görə buddist missionerləri bütün dünyaya o cümlədən Asiyaya I əsrdə cənubi Hindistandan yayılmağa başlayıblar. Buddizmin geniş yayılmış ərazilərdə buddist məbədlərin manaxlarından təşkil edilmiş müasir dillə desək xüsusi biliklərə yiyələnmiş qrupun üzvləri fərdi qaydada digər din nümayəndələrinin aparıcı şəxslərin din xadimlərinin öldürülməsi ilə məşğul olublar. Belə hadisələr Hindistan, Çin (indi kimi hələ çin uyğurları başqa çin ərazilərində öz dini ayinlərini keçirə bilmirlər) ərazisində IV-VI əsrlərdə daha geniş yayılmışdı.

  Dövrümüzdə isə 2012-ci ildən daha da geniş və kəskin şəkildə Birmada indi Myanma adlanan ölkədə başda olmaqla müsəlmanlara qarşı-islama qarşı buddist manax Viratu tərəfindən Mandalay məbədində buddist manaxlarından təşkil edilmiş radikal, ekstremist və ölkənin ordusu və ordu rəhbərliyi tərəfindən bir başa dəstəklənən  “969”hərəkatı yaradılmışdı. (969-yəni Buddanın 9-xasiyəti və ya keyfiyyəti, 6 elmi istiqaməti, 9-sanqhi keyfiyyəti)

Məsələ bundadır ki, Cənubi Asiya müsəlmanları 786 rəqəmlərindən geniş istifadə etdiyindən (bu rəqəmlərin mənası-Bismillahi-r-Rəhmani-r-Rəhim) buddistlər bu rəqəmlərin cəmi 21 olduğundan buddistlər hesab edirlər ki,  guya Myanma (Birma) müsəlmanları XXI-əsrdə Birmanı tam müsəlmanlaşdırmaq yəni Birmanı islam dövlətinə çevirmək niyyətindədirlər. Buddistlər bu əsassız iddialara (islamlaşma təhlükəsi) bu kimi təbliğatı ilə 969 hərəkatı müsəlmanlara qarşı qəti, radikal və barışmaz mövqe tutulması dövlət səviyyəsində dəstəklənməsinə nail olmuşlar. Amerikanın 1857-ci ildən çıxan nüfuzlu “The Atlantik”  jurnalı hələ 2013-cü ildə 969-un hərəkatının faşist, millətçi, rasist  başlıcası isə aparteid ideologiyası üzərində qurulmasını bəyan etmişdi. Bir mənalı olaraq bu təşkilat hər bir vasitə ilə Myanmadan (Birmadan) İslamın silinməsinə yönəldilmiş terror təşkilatdır.

  Bu il avqust ayında buddistlər tərəfindən müsəlmanların soyqırımı radikalizmin kəskin forması olan terror buddistlərin məqsədə çatmaq vasitəsidir.

 Dünyanın əsas aparıcı ənənəvi dinlərinin xristianlı Xristianlıqda, buddizmdə radikalizmin tarixi islam radikalizmindən qat-qat öncə yaranmışdır və radikalizmi islam əlaqələndirilməsi antiislam təbliğatıdır və islamla heç bir elmi və mənəvi bağlılığı yoxdur.

Dadaşov Vüqar Piri oğlu

1-ci Qarabağ müharibəsi veteranı, hüquqşünas.