Real təhlükə - Qərb Rusiyanın diqqətini yayındırır, yoxsa...?

 

Rusiya  xarici siyasətində özü üçün “qırmızı xətt”ni müəyyən edib və açıq-aşkar qərb dünyasına, ABŞ başda olmaqla NATO üzvlərinə konkret mövqeyini bildirib. Günü-gündən gərginləməkdə olan Rusiya-Qərb qarşıdurması  özünü Ukrayna cəbhəsində daha kritik həddə çatdırıb. Əksər analitiklərin proqnozlarına görə son dövr üçün Rusiya-Qərb qarşıdurması ən pik həddədir və müharibə ehtimalını reallığa çevirir.  Rusiya açıq bəyan edir ki, heç bir sanksiya Rusiyanı elan etdiyi “qırmızı xətti”inə mövqeyini dəyişən deyil və hətta Rusiya ABŞ başda olmaqla NATO-ya kəsə tələblər qoyub. Putinin baxışlarına görə NATO Rusiyanın “qırmızı xətt”inə dirənib. İndiki Kreml hakimiyyətinin “qırmızı xətt”i SSRİ dağıldıqdan sonra NATO-nun bir daha (6-cı dəfə)  genişlənməsinə yol verməməkdir. Bu baxımdan NATO Ukrayna cəbhəsində Rusiyanın bu istəyini qəbul etmək istəmir, Rusiyanın da bu məsələdə NATO-ya güzəştə gedəcəyi də görünmür. Və hətta Rusiya açıq şəkildə güc nümayiş etdirir və onun elan etdiyi maraqlarına yönələn  hər hansı bir təcavüzə qarşı bənzəri olmayan hərbi tədbirlər görəcəyi ilə hədələyir.

 

Görünür ki,  bir müddət öncə (07.12.2021) ABŞ prezidenti Bayden və Rusiya prezidenti Putin arasında keçirilmiş  video görüşündə də heç bir razılığa gəlinməyib. Hər ilin sonunda Putinin keçirdiyi ənənəvi mətbuat konfransında (23.12.2021) Putin bir daha Rusiyanın mövqeyi barədə konkret olaraq tələblərini dilə gətirdi. Ümumən Putin  həmişəki kimi, keçmiş SSRİ-ni respublikalarını sahibi kimi vərdiş etdiyi sitildə çıxış etdi. Hətta Ukrayna adlı bir dövlətin olmadığını və bu ölkənin Lenin tərəfindən yaradıldığın dedi. Baxmayaraq ki, Putinin bu mətbuat konfransında Cənubi Qafqaz  mövzusu əsas mövzu olmasa da, Ukrayna timsalında Rusiyanın keçmiş SSRİ respublikalarına qarşı hansı fikirdə olduğunu bir daha açıq şəkildə göstərdi. Elə buna görə də Rusiya Qarabağ məsələsinin tam həll edilməsinə mane olur və bölgədə öz mövcudluğunu təmin etməyə çalışır. Bu mətbuat konfransı ilə Putin  Rusiyanın keçmiş SSRİ respublikalarının müstəqilliyinə ən başlıca təhlükə mənbəyi kimi qaldığını növbəti dəfə də sübut etmiş oldu.

 

Ukrayna cəbhəsində Rusiya-NATO qarşıdurması dərinləşməsi, dünyanın ən böyük ölkəsinə qarşı böyük oyunun bir mərhələsidir, əsasən də aldadıcı, baş qarışdırıcı və diqqəti əsas hədəfdən və zərbədən yayındıran qurulmuş prosesdir. Bu oyunda  sözsüz ki, Rusiya qarşı ABŞ-la sövdələşənlərin birincisi Çindir.  Ukrayna ətrafında Rusiya-NATO qarşıdurması 10 sentyabr 2021-ci il tarixli Bayden və Çizin Pi arasında telefon danışığından sonra daha da dərinləşib. 16 noyabr 2021-ci ABŞ prezidenti Co Bayden və Çin rəhbəri Çizin Pi arasında virtual samitdə tərəflər bir-birlərinə müxtəlif təkliflər verməklə əməkdaşlığa və sülh şəraitində mövcudluq barədə danışıblar. Sözsüz ki, ABŞ və Çin arasında iqtisadi və siyasi qarşıdurma var, ancaq Rusiya qarşı  ABŞ və Çin eyni məqsəd və hədəf üçün sövdələşməsinin inandırıcı əlamətləri var.

 

ABŞ-ın keçmiş prezidenti Donald Tramp, Çinin siyasətləri səbəbindən ABŞ iqtisadiyyatının ildə 500 milyard ABŞ dolları itirdiyini açıqlayıb. Bunu D. Tramp “Fox News”a müsahibəsində deyib. Keçmiş prezident Donal Tramp Baydenin Çinlə sövdələşməsinə eyham vuraraq Baydenin Çin siyasətini kəskin tənqid edib. Yeri gəlmişkən keçmiş ABŞ prezidenti D. Tramp özünün Rusiya sevgisi ilə tanınan tək bir prezident olub. Elə Trampın 2-ci dəfə ABŞ prezidenti seçilməsinə əsas mane olan Rusiya amili oldu.

Maraqlısı da budur ki, ABŞ Çinə hansı xidmətinə görə bu qədər iqtisadi güzəştə gedir baxmayaraq ki, beynəlxalq publik siyasi arenada ABŞ Çin qarşıdurması, fikir ayrılığı  görünür. ABŞ hətta Çini müsəlmanlara, uyğur tüklərinə qarşı soyqırıma görə ittiham da edir. Qeyd etdiyim kimi ABŞ-ın Asiya, Hind və Sakit Okean regionunda maraqlarının tam təmin edilməsinə mane olan əsas qüvvə məhz Çindir. Ancaq Rusiya qarşı ABŞ və Çinin maraqları üst-üstünə düşdüyündən onların sövdələşməsi real görünür.

 

Rusiyanın Uzaq Şərqi, Sibiri Çinin iqtisadi və immiqrant nəzarətindədir. Məlumatlar var ki, Sibirin elə yaşayış məntəqələri var ki, yerli rus əhalisi oranı tamamilə tərk edib və çinlilər həmin yerlərin mütləq etnik  çoxluğuna çevriliblər (nisbət baxımından müqayisəsi o qədər də uyğun olmasa da, ermənilər Rusiyanın Qara dəniz ətraflarında çoxluğa çevrildikləri kimi). 

ABŞ tərəfindən 2021-ci ilin yayında faktiki olaraq Əfqanıstanda hakimiyyətə gətirilmiş Talibanın da ABŞ qarşısında öhdəlilərin olduğu şübhəsizdir. Məlumdur ki, Taliban Rusiya qarşı Mərkəzi Asiya istiqamətindən  böyük problemlər yarada bilər və bu sadəcə zaman məsələsidir.

 

Bu baxımdan Rusiya öz gücünü Ukrayna cəbhəsində Qərb istiqamətdə, Avropa istiqamətində fokuslaması Rusiya üçün əlavə gərginlik yaradır, daxili narazılıqlara səbəb olur, iqtisadiyyatını zəiflədir, Rusiyanın təcavüzkar imicini gücləndirir. Real müharibə ritorikası artsa da

Rusiya – NATO bir başa hərbi qarşıdurması ehtimalı olduqca azdır.  Ukrayna istiqamətində

Rusiya - NATO qarşıdurmasının uzun sürünən müddətə saxlanması strateji baxımdan Rusiyanın Asiya və Çin istiqamətindən demoqrafik, iqtisadi, siyasi, müqavimət imkanlarını zəiflədir, elə Ukrayna istiqamətində gərginliyin saxlamasının bir hədəfi də budur.

 

Keçmiş SSRİ respublikaları daxilində separatçı ərazilərdə  Rusiyanın məharətlə istifadə etdiyi “status kvo” üsulu Ukrayna məsələsində uzunmüddətli perspektivdə Rusiya üçün fərqli nəticələr verir  və bu vəziyyət Rusiyanı Mərkəzi Asiya və  Çin istiqamətindən də daha çətin və müdafiəsiz hala gətirir. Ona görə də Ukrayna cəbhəsi  Rusiyaya qarşı ən təsirli vasitə olaraq istifadə olunacaq və müəyyən vaxta qədər uzadılacaq.

 

Vüqar Dadaşov

MCP SŞ-nın üzvü, hüquqşünas

24.12.2021

 

Siyasilər Sahil Babayevi sərt TƏNQİD ETDİLƏR

Uşaq pulu milli təhlükəsizlik məsələsidir - Bizi hansı təhlükə gözləyir ?

Vüqar Dadaşovun “BİZİM TARİX” adlı növbəti kitabı çap olunub

 

Əziz kitabsevərlər, Vüqar Dadaşovun müəllifi olduğu “BİZİM TARİX” adlı növbəti kitabı çap olunub.

Tarixi, milli-ideoloji, elmi-fəlsəfi, siyasi mövzuda yazılmış bu kitabda müəllif Azərbaycan xalqının, türk etnosunun problemləri, problemlərdən qurtuluş yolları, həyat mübarizəsi, haqq savaşı barədə, həmçinin digər vacib məsələlər haqqında etibarlı mənbə və məxəzlərə əsaslanaraq habelə şəxsi mülahizələrini də qeyd etməklə dolğun şəkildə fikirlərini təqdim etmişdir. Həmçinin əsərdə qalib Azərbaycan xalqının 44 günlük Vətən müharibəsində nümunəvi birliyi, yüksək döyüş ruhu, qəhrəmanlığı, əzmkarlığı, dostu və düşmənləri, müharibədə gizli tərəflər və gizlinlər haqqında mötəbər mənbələrə əsaslanan məlumatlar əksini tapmışdır. Kitab yeni nəslin maariflənməsində, tədrisində və vətənpərvərlik hisslərinin aşılanmasında xüsusi əhəmiyyət kəsb etməsi baxımından geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Vüqar Piri oğlu Dadaşov 18 dekabr 1972-ci ildə Yardımlı rayonu Bozərən kəndində anadan olub. Ali təhsilli hüquqşünasdır. Qarabağ müharibəsi qazisidir. 2019-cu ildə çap olunmuş “Mənim düşüncəm” adlı tarixi, elmi-fəlsəfi, milli-ideoloji mövzuda yazdığı kitab və 200-dən çox elmi araşdırma, publisistik məqalənin müəllifidir. Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvüdür. Qeyd edək ki, Vüqar Dadaşov Milli Cəbhə Partiyasının Siayasi Şurasının üzvüdür.

Kitabın təqdimatı ilə bağlı əlavə məlumat veriləcək.

Vüqar Dadaşov

Vüqar Dadaşov: Reqlament və qaydaların qanuniləşdirilməsi və məcburi tətbiqi mütləq zərurətdir

 

Dünən Xızı rayonu ərazisində "Qaraheybət" aviasiya poliqonunda Dövlət Sərhəd Xidmətinin (DSX) hərbi helikopteri qəzaya uğrayıb. Qəza nəticəsində 14 hərbçimiz şəhid olub, 2 hərbiçimiz isə yaralanıb. Hadisə ilə bağlı DSX rəisi Elçin Quliyev çoxlu suallar doğuran açıqlama verib. E. Quliyev bildirib ki, helikopter təlim məqsədi ilə Səngəçal aerodromundan qalxaraq "Qaraheybət" təlim mərkəzinə eniş edərkən qəzaya uğrayıb. Həmçinin Elçin Quliyev bildirib ki, helikopter tamamilə yeni olub: “Qara qutu” tapılıb. “Qara qutu” Baş Prokurorluqdadır. Hazırda hadisənin səbəbi barədə dəqiq bir şey demək mümkün deyil. Dəqiq onu deyə bilərik ki, hər hansı kənar təsirdən söhbət gedə bilməz”.

DSX rəisi Elçin Quliyevin “kənar təsirdən söhbət gedə bilməz” ifadəsi məncə tələsik verilən açıqlamadır və təbii ki, “qəzaya” səbəb olan kənar təsirin olub-olmaması “qara qutu”nun öyrənilməsindən sonra məlum ola bilər və hansı ki, Rusiya istehsalı olan təyyarə və helikopterlərin “qara qutu”sunun oxunmasını Rusiya həyata keçirir. Bu isə o deməkdir ki, əsl həqiqət gizli olaraq qala bilər əlbəttə ki, “qara qutu” öyrənilməsi üçün həmişəki kimi Rusiyaya verilərsə. Həqiqətən faciə ilə bağlı qaranlıq qalan məqamlar çoxdur və “qara qutunun” deşifrə edilməsinə və məlumatın ictimaiyyətə elan olunmasına qədər bir mənalı fikir irəli sürmək düzgün olmazdı. Ancaq fakt budur ki, Qaraheybət faciəsi bir xalq və dövlət olaraq yaxın keçmişimizdə baş vermiş, mahiyyət etibarı ilə eyni faciələrin ardıcıllığının davamı kimi çox böyük əsaslı narahatlıqlar və faciələrin təkrarlanma ehtimalını yaradır. 20.11.1991-ci il Qarakənd faciəsi, 24.07.2019-cu il Rəşad Atakişiyevin idarə etdiyi MİQ-29 təyyarəsini kor edilməsi və nəhayət ki, 30.11.2021-ci il Qaraheybət faciəsi.

Ümumən ölkəmiz ətrafında hərbi siyasi vəziyyətin analizi göstərir ki, baş verənlər heç də təsadüfi deyil. Bir faciə barədə lap unutmuşuq, o dəhşətlər barəsində heç danışmırıq da. 14.07.1989-cu il Kəlbəcər faciəsi hansı ki, rus pilot Kəlbəcərdə təpədə atıl-düş edən 8 uşağı vertolyotun pərləri ilə doğrayıb, parça-parça edib (mənbə Vüqar Dadaşov “Mənim düşüncəm” kitabı, səh.,111).

Dövlət və milli təhlükəsizliyimizlə bağlı Rusiyanın texniki istehsalından imtina etməliyik. Sözsüz ki, bu iqtisadi məsələ yox siyasi məsələdir. Ancaq elə məsələlər var ki, bir başa bizim özümüzdən asılı məsələlərdir. Dünyanın bəzi dövlətlərində dövlət rəhbərinin və onu əvəz edə biləcək şəxslərin, eləcə də ordu rəhbərliyinin, yüksək rütbəli zabitlərin və sair bir yerə toplaşması, hərəkətini müəyyən edən reqlament və qaydalar var. Həmin reqlament və qaydaların mahiyyəti ondan ibarətdir ki, dövlət və milli təhlükəsizlik naminə dövlətin yüksək vəzifəli şəxslərin, yüksək rütbəli zabitlərin bir yerə toplaşmasının, bir yerdə hərəkətinin, uçuşunun məhdudiyyətləri var. Təbii ki, Azərbaycanda da belə reqlamentin və qaydaların tətbiqi milli təhlükəsizliyimizi və mümkün vəziyyətlərdən minimum itki və zərərlə çıxmağımızı təmin edə bilər.

14 nəfər zabitin hansı ki, Azərbaycan dövlətinin, xalqının təhlükəsizliyinin, ərazi bütövlüyünün keşikçilərini bir vertolyota yığmaq hansı məntiqə, qaydaya uyğundur?! Sözsüz ki, Qaraheybət faciəsi ilə bağlı istintaqın nəticəsinin obyektivliyi və günahkarların cəzalandırılması gələcəkdə belə faciələrin qarşısını almağa zəmanət vermir. Ancaq, milli təhlükəsizliyimizin təmini üçün və belə hadisələrin təkrarlanmaması üçün yuxarıda qeyd etdiyim reqlament və qaydaların qanuniləşdirilməsi və məcburi tətbiqi mütləq zərurətdir.

Vüqar Dadaşov

Hüquqşünas, Qarabağ qazisi

Düşmən dövlətlər də Azərbaycanı dəstəkləmək məcburiyyətinə salınır

 

Dünən Türkmənistan paytaxtı Aşqabad şəhərində İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (İƏT) zirvə toplantısı keçirilib. Bu zirvə toplantısının  yekun Bəyanatı  qəbul edilib hansı ki, sözü gedən bəyanatda 44 günlük Vətən Müharibəsində Azərbaycanın möhtəşəm qələbəsi barədə məlumat qeyd edilməklə həmdə bu sənəddə "Zəngəzur dəhlizi"  termin  beynəlxalq anlayış kimi işlədilib.

Nəzərə alsaq ki,  İƏT-nın üç üzvü Qazaxıstan, Qırğızıstan və Tacikistan Rusiyanın patronajında olan KTMK,  Avrasiya İqtisadi, Kömürük Birliyinin üzvü kimi Ermənistanın rəsmi müttəfiqlərinin də yekdilliklə qəbul etdiyi bəyanatdı, onda bu sənədin  Ermənistana və onun təhrikçilərinə növbəti siyasi-diplomatik zərbə olması göz qabağındadır.  Yeri gəlmişkən bu təşkilata Azərbaycan, Türkiyə, Pakistan, Əfqanıstan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Türkmənistan, Tacikistan və İran üzvdür. Bu toplantıda İran prezidenti İbrahim Rəisi də iştirak edirdi və bəyanatın bu şəkildə qəbul etməsinə maneçilik edilsə də çoxluq qarşısında bu İran da bu bəyanata imza atmalı oldu.                

Aşqabadda zirvə görüşündə Azərbaycan prezidenti bir sıra görüşlər keçirilib. Bildiyimiz kimi, Azərbaycan prezidenti  İlham Əliyev  İran prezidenti İbrahim Rəisi ilə görüşüb. Görüş böyük ehtimalla İran tərəfinin  təşəbbüsü ilə keçirilib . Bu qənaəti İbrahim Rəisinin İlham Əliyevi gözləməsi kadrları da təsdiq edir.

Bir neçə ay çəkən İran Azərbaycan gərginliyi İranın geri addım atması ilə nəticələndi və İran Azərbaycanın tələb və şərtlərini yerinə yetirməli oldu. İranın üzv olduğu İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, Qoşulmama Hərəkatı da Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi, toxunulmamazlığı barədə qətnamələr, qərarlar qəbul edib baxmayaraq ki, İran Azərbaycana qarşı həmişə qərəzli mövqedən çıxış edib. Ancaq İran mütləq çoxluğa tabe olaraq təklif olunan sənədlərə imza atmaqla öz riyakar siyasətini pərdələməyə çalışıb.

O ki, qaldı İranın dövlət başçılarının Azərbaycanla bağlı hər çıxışında “Azərbaycanın dövlət müstəqilliyin ilk tanıyanlardan biri də İran olub” kəlməsini səsləndirməsi sözsüz ki, İran Azərbaycanın müstəqilliyinin ilk günlərindən “fars şiəsi” kartından istifadə edərək Azərbaycanı öz təsiri altına çəkmək istəyindən irəli gəlirdi hansı ki, dini mənsubiyyəti irəli, milli kimliyi arxa plana keçirməklə Güney Azərbaycanın istiqlalını əngəlləmək və Azərbaycanın bütövləşməsinə mane olmaq niyyəti daşıyırdı.

İƏT-nın Aşqabad zirvə toplantısı bir daha onu göstərdi ki, Azərbaycan dövləti öz xarici siyasətini elə qura bilib ki, düşmən dövlətlər də Azərbaycanı dəstəkləmək məcburiyyətinə salınır, necə ki, İran, Rusiya, Fransa, ABŞ və sair.  BMT Təhlükəsizlik Şurasında, Avropa Birliyində və onun müvafiq təşkilatlarında, Qoşulmama Hərəkatında, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatında, KTMT-da və sair beynəlxalq təşkilatlarda da düşmənlərinin etirazlarına və cəhdlərinə baxmayaraq Azərbaycan öz istədiyini alır. Sözsüz ki, Qarabağ məsələsinin yekun həlli, Xankəndinin və onun ətrafının da Azərbaycan yurisdiksiyasına qayıtmasının, Zəngəzur dəhlizinin açılışının da  şahidi olacayıq.

Vüqar Dadaşov

MCP SŞ-nın üzvü, hüquqşünas

 

Rus sülhməramlıları hansı qanuna tabedir?

 

Şuşada terrora görə cinayət təqibi necə aparılmalıdır, terrorçu niyə Azərbaycana verilmədi və hüquq normaları bu məsələdə necə tətbiq edilməlidir?

Noyabrın 13-də saat 07:12-də Azərbaycanın Xankəndi şəhərindən Xankəndi-Laçın şose yolu ilə avtomobildə hərəkət edən Norayr Mirzoyan və cinayətkar birlik halında olan bir qrup şəxslər “RQD-5” markalı əl qumbarasını Şuşa şəhərinin Daşaltı kəndinin yaxınlığında xidmət aparan Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin postuna atmaqla terror aktı törədiblər. Nəticədə 3 Azərbaycan əsgəri yaralanıb. Norayr Mirzoyan Rusiya sülhməramlıları tərəfindən saxlanıldı, ancaq ki, Azərbaycan hüquq mühafizə orqanlarına təhvil vermədi.

Norayr Mirzoyan və onunla əlbir olan şəxslər Azərbaycan Respublikasının suveren ərazisində cinayət hadisəsi törədiblər. Bu cinayət əməli ağır cinayətlər kateqoriyasına aiddir və Azərbaycan qanunvericiliyi ilə 14 ildən başlayaraq ömürlük azadlıqdan məhrum etmə cəzası müəyyən edilmişdir (CM maddə 214).

Həmin cinayət hadisəsi Azərbaycan Respublikasının suveren ərazisində baş verdiyindən cinayət təqibi də Azərbaycan Respublikasının yurisdiksiyasına aiddir.

Azərbaycan Respublikasının Cinayət Prosessual Məcəlləsinin 3.1-ci maddəsinə görə Cinayət-prosessual qanunvericiliyi Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində bu Məcəllənin 3.3 və 3.4-cü maddələrində nəzərdə tutulan istisnalarla, heç bir məhdudiyyət qoyulmadan qüvvədədir.

Məlumdur ki, həmin terror aktını törətmiş şəxslər Ermənistan Respublikasının vətəndaşıdırlar. Bu halda-da Azərbaycan Respublikası Cinayət Prosessual Məcəlləsinin 6.1.-ci maddəsinə əsasən Azərbaycan Respublikası cinayət-prosessual qanunvericiliyinin müddəaları Azərbaycan Respublikasının ərazisində olan bütün fiziki və hüquqi şəxslər üçün məcburidir. Həmin Məcəllənin 5.1.-ci maddəsinə əsasən “Cinayətin törədilməsində şübhə və ya ittiham olunan xarici vətəndaşlar və ya vətəndaşlığı olmayan şəxslər haqqında cinayət-prosessual fəaliyyət Azərbaycan Respublikası cinayət-prosessual qanunvericiliyinin müddəalarına uyğun həyata keçirilir.”

Bir mənalı bilməliyik ki, Azərbaycan ərazisində yerləşən və hüquqi formasından asılı olmayaraq bütün vətəndaşlar və vətəndaşlığı olmayan şəxslər Azərbaycan qanunvericiliyinin təsir dairəsindədir. Ermənistan, İran və sair və ən əsas Rusiya sülhməramlıları Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə tabe olmalıdır. Rus sülhməramlıların qanuni fəaliyyəti ilə bağlı böyük suallar var. Hətta Rusiya qanunvericiliyinə də Rusiya sülhməramlıları Azərbaycan ərazisinə elə Rusiyanın özünün pozulması ilə yerləşdirib. Və Rusiya Federal Məclisinin Yuxarı Palatası bu uyğunsuzluğu geri tarixlə aradan qaldırmağa çalışırdı. Digər tərəfdən Rusiya sülhməramlıların Azərbaycanda fəaliyyətinin tənzimlənməsi üçün və bu fəaliyyətə beynəlxalq və ya hüquqi status vermək üçün Rusiya Azərbaycanla rus sülhməramlıları ilə bağlı iki tərəfli müqavilənin bağlanmasına çalışır ki, rus sülhməramlıların fəaliyyətinə hüquqi səlahiyyət verilsin. Bu gün ki, gün Rusiya sülhməramlıların Azərbaycanda fəaliyyətinə və statusuna dair heç bir müqavilə bağlanmayıb daha doğrusu, bu müqaviləni bağlamasını Azərbaycan imtina edib yəni ki, rus sülhməramlıların Azərbaycanda fəaliyyətinin beynəlxalq hüquqi statusu yoxdur. Bu isə o deməkdir ki, rus sülhməramlıları da ancaq və ancaq Azərbaycanın milli qanunvericiliyi çərçivəsində fəaliyyət göstərməli və onun tələblərinə bir mənalı tabe olmalıdır. Ancaq görünən odur ki, Rus sülhməramlıları öz səlahiyyətlərini aşaraq, Azərbaycan qanunlarına hörmətsizlik və tabesizlik edərək terrorçuluq etmiş cinayətkarı Azərbaycan hüquq-mühafizə orqanlarına təhvil verməmişdir. Bu isə işin hüquqi tərəfindən daha çox siyasi tərəfidir və ruslar bilirdilər ki, Norayr Mirzoyanı və onunla əlbir olan şəxsləri Azərbaycana təhvil versələr ermənilər arasında məhv olmaqda olan rus təsirini daha zəiflətmiş olurlar.

Digər tərəfdən Azərbaycana təhvil verilmiş cinayətkarların sonradan Ermənistana ekstradisiyasına Azərbaycan qanunvericiliyi yol vermir belə ki, Cinayət törətmiş şəxslərin verilməsi (ekstradisiya) haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunun 3-cü maddəsinə əsasən cinayət Azərbaycan Respublikası ərazisində törədildikdə Ekstradisiyadan imtina edilə bilər. Görünən odur ki, ruslar öz nüfuzunu ermənilər arasında qorumaq üçün Azərbaycan qanunlarına yumşaq desək hörmətsizlik və tabesizlik göstəriblər.

Beynəlxalq hüquq normaları bu məsələdə necə tətbiq edilməlidir? Beynəlxalq hüquq deyəndə bu anlayışını konkret konseptual şəkildə tərif vermək düzgün deyil, ancaq ümumən desək Beynəlxalq hüquq-sülhü və əməkdaşlığı təmin etmək məqsədilə dövlətlərarası münasibətləri tənzimləyən hüquq normaları sistemidir və Beynəlxalq hüququn məqsədi dövlətlər arasında sülhü və əməkdaşlığı təmin etməkdir. Bu baxımdan Azərbaycan dövləti Beynəlxalq siyasi və hüquqi subyekt kimi milli qanunvericiliyə malikdir və öz suveren ərazisində milli qanunvericilik normaları bütün ərazisində məhdudiyyətsiz hakim qüvvəyə malikdir. Baş vermiş hadisə terror aktıdır və Azərbaycan dövlətinə, xalqına və onun ordusuna qarşı hücumdur və sözsüz ki, Azərbaycan cinayətkarları tələb edərək öz ərazisində mühakimə hüququna malikdir.

Vüqar Dadaşov

MCP SŞ-nın üzvü, hüquqşünas

Müharibə iştirakçılarına veteran statusunun verilməsi niyə gecikdirilir? Maraqlı tərəflər kimlərdir? Veteran və hərbçilərin təqaüd və məvacibləri artırılacaqmı?

 

44 günlük Vətən müharibəsi iştirakçılarına, qazilərə  qanunla müəyyən edilmiş statusların və eləcə də “Müharibə veteranı” statusunun  verilməsi gecikir. Bunun həm obyektiv həmdə subyektiv səbəbləri var.   Əvvəla qeyd edim ki, döyüş əməliyyatlarında yarananlarla və döyüşdə iştirak edənlərə verilməli olan statuslar bir-birindən tam fərqli statuslardır. Bilməliyik ki, “Müharibə veteranı” statusu hüquqi, yaralılara və əlillərə verilən status isə sosial statusdur.

 “Müharibə veteranı” statusu Nazirlər Kabineti nəzdində fəaliyyət göstərən Komissiyanın, əlilliklə bağlı statusun verilməsi Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin səlahiyyətindədir.

“Veteranlar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunun 3-cü maddəsinə əsasən Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyü uğrunda döyüş əməliyyatlarında iştirak etmiş şəxslər “Müharibə veteranı” sayılırlar. Ancaq Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyü uğrunda döyüş əməliyyatlarının aparıldığı ərazilərin və dövrlərin siyahısı, habelə Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyü uğrunda döyüş əməliyyatlarının iştirakçılarına aid edilən şəxslərin kateqoriyalarının siyahısı Nazirlər Kabineti tərəfindən təsdiq edilir. Bu isə o deməkdir ki, Nazirlər Kabineti əgər döyüş əməliyyatlarının aparıldığı ərazilərin və dövrləri təsdiq etmirsə həmin ərazilərdə döyüş əməliyyatının keçirilməsindən asılı olmayaraq iştirakçılara müharibə veteranı statusu verilmir. Məsələn 4 günlük Aprel döyüşləri, Naxçıvanda Günnük əməliyyatı və sair kimi hərbi əməliyyatlar da Nazirlər Kabinetinin təsdiqindən sonra döyüş gedən ərazilər hesab edilir.

“Müharibə veteranı” adı və müvafiq veteran vəsiqəsi (o cümlədən, onun dublikatı) şəxsin hazırda xidmət keçdiyi (qulluq etdiyi), əvvəllər ehtiyata və istefaya buraxılmış şəxslərə isə sonuncu xidmət keçdiyi (qulluq etdiyi) yerdən asılı olaraq, aidiyyəti üzrə Müdafiə Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi, Fövqəladə Hallar Nazirliyi, Ədliyyə Nazirliyi, Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti, Xarici Kəşfiyyat Xidməti, Dövlət Sərhəd Xidməti, Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti, Səfərbərlik və Hərbi Xidmətə Çağırış üzrə Dövlət Xidməti tərəfindən onların yaratdıqları müvafiq komissiyaların rəyinə əsasən verilir.

 

O ki, qaldı “Müharibə veteranı” statusunun verilməsi prosesinə və görülməkdə olan işlərə, qeyd edim ki, ləng görünsə də işlər aparılır, hüquqi baza yaradılır, qüvvədə olan qanunvericiliyə dəyişikliklər edilir, təkminləşdirilir.

2021-ci il yanvarın 30-da Baş nazir Əli Əsədov Vətən müharibəsi iştirakçılarına “Müharibə veteranı” adının verilməsi işinin təşkili üzrə Komissiyanın yaradılması barədə qərar imzalayıb. Komissiyanın sədri Baş nazirinin birinci müavini Yaqub Eyyubov təyin edilib.                                                                                                                                  2021-ci il aprelin 23-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev “Veteranlar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə qərar verib.
Dəyişikliyə əsasən, müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan (qurum) müharibə veteranlarının vahid informasiya bazasını yaratmaq məqsədilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqanın (qurumun) elektron informasiya sistemində müharibə veteranlarının reyestrini elektron formada aparır. Bu bazaya həm 1-ci Qarabağ və Vətən müharibəsində iştirak etmiş şəxslər haqqında məlumatlar toplanır. Say etibarı ilə bu rəqəm çox böyükdür. Təkcə 1-ci Qarabağ müharibəsində 10 min şəhid vermişik, iştirakçıların sayı isə 200 minə yaxındır. Vətən müharibəsində isə təkcə təltif edilənlərin sayı 70 minə yaxındır. Əlbəttə ki, bu işlər qısa zaman işi deyildir.

Parlamentin Müdafiə, təhlükəsizlik və korrupsiya ilə mübarizə komitəsinin sədri Ziyafət Əsgərov noyabrın 11-də Milli Məclisin Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu, Müdafiə, təhlükəsizlik və korrupsiya ilə mübarizə, İnsan hüquqları, Beynəlxalq münasibətlər və parlamentlərarası əlaqələr komitələrinin və İntizam komissiyasının birgə iclasında gələn 2022-ci il dövlət büdcəsi zərfinə daxil olan sənədlərin müzakirəsi zamanı “Hərbi qulluqçuların statusu haqqında” qanun qəbul olunacağını deyib. Göründüyü kimi, Vətən müharibəsi iştirakçılarına müvafiq statusların eləcə də veteran statusunun verilməsinə dair işlər hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi, dəyişikliklərin edilməsi, informasiya bazasının yardılması obyektiv səbəb kimi gecikmələrə səbəb olub.

Prosesin gecikməsinə səbəb olan digər amillərin olduğu da ehtimal edilir. Bir sıra ekspertlər qeyd edirlər ki, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi maliyyə məsələlərinə görə veteran statuslarının verilməsinin gecikdirilməsində maraqlıdır. Müharibə əlillərinə dərəcələrin verilməsində aşkar problemlərin mövcudluğu , artıq təyin olunmuş əlillik dərəcələrinin isə ləğv edilməsi həqiqətən də  ƏƏSMN-nin Vətən müharibəsi iştirakçılarına veteran statusunun verilməsinin  gecikməsində maraqlı olması ehtimalını gücləndirir. Sual oluna bilər ki, “Müharibə veteranı” statusun verilməsi  ƏƏSMN-nin səlahiyyətinə aid deyil axı? Məsələ ondadır ki,

2021-ci il yanvarın 30-da Baş nazir Əli Əsədov Vətən müharibəsi iştirakçılarına “Müharibə veteranı” adının verilməsi işinin təşkili üzrə Komissiyanın yaradılması barədə qərar imzalayıb və həmin Komissiyada bütün güc strukturları, xüsusi xidmət orqanları ilə yanaşı ƏƏSMN-də təmsil olunur.

 

Veteranların, hərbiçilərin təqaüdlərinin, məvaciblərinin artırılması məsələsinə gəldikdə , əvvəla qeyd edim ki, qüvvədə olan “Veteranlar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunun 1-ci maddəsinə əsasən Azərbaycan dövləti müharibə veteranlarına əmək haqqının minimum səviyyəsindən az olmayan dolanacağa təminat verir. Ölkəmizdə minimum əmək haqqı 250 manat olduğu halda veteran təqaüdünün məbləği 80 manatdır. Sözsüz ki, bu uyğunsuzluq aradan qaldırılmalıdır.

Bildiyimiz kimi, 16.10.2021-ci Prezident İlham Əliyev “Əhalinin sosial rifahının qorunması sahəsində əlavə tədbirlər haqqında” sərəncam imzalayıb və həmin sərəncama əsasən, Nazirlər Kabineti əmək haqlarının, əmək pensiyalarının və sosial müavinətlərin, təqaüdlərin və digər sosial ödənişlərin məbləğlərinin artırılmasının təmin edilməsi ilə bağlı Azərbaycan Respublikasının 2022-ci il dövlət büdcəsi layihəsində müvafiq tədbirlərin əks etdirilməsi üçün təkliflərini hazırlayıb Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim etməlidir. Qısası 2022-ci ildən qeyd edilmiş kateqoriyalarla yanaşı “Müharibə veteranı” təqüdünün də məbləğinin artırılması gözlənilir.

Hərbi qulluqçuların da maaşlarının artırılması nəzərdə tutulub. Bunu Maliyyə naziri Samir Şərifov noyabrın 11-də Milli Məclisin Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu, Müdafiə, təhlükəsizlik və korrupsiya ilə mübarizə, İnsan hüquqları, Beynəlxalq münasibətlər və parlamentlərarası əlaqələr komitələrinin və İntizam komissiyasının birgə iclasında gələn 2022-ci ilin  dövlət büdcəsi zərfinə daxil olan sənədlərin müzakirəsi zamanı deyib.

Yeri gəlmişkən, hal-hazırda təklif olunan 2022-ci il dövlət büdcəsi son dövrün ən böyük büdcəsidir. 2022-ci ildə dövlət büdcəsinin xərcləri 2021-ci ilin təsdiq edilmiş göstəricisinə nəzərən 1,5 faiz artıq olmaqla 28 milyard 974 milyon manat məbləğində proqnozlaşdırılmışdır.  Qeyd olunan dövrdə əsasən əməyin ödənişi və sosial ödənişlərin artması hesabına cari xərclərin əvvəlki ilin proqnoz göstəricisi ilə müqayisədə 10,5 faizlik artım planlaşdırılır. Dövlət büdcəsi xərclərinin funksional təsnifat üzrə strukturunda müdafiə və milli təhlükəsizlik 15,5 %, sosial müdafiə və sosial təminatı  isə 12,4 % xərclər nəzərdə tutulur.  

Odur ki, cənab Prezidentin tapşırıqları və müvafiq Sərəncamına əsasən müharibə iştirakçılarının, hərbçilərin  sosial problemlərinin həllində əsaslı addımların atılacağı gözlənilir.

 

Vüqar Dadaşov

MCP SŞ-nın üzvü, hüquqşünas, Qarabağ qazisi

NİYƏ UŞAQ PULU VERİLMƏLİDİR - Bundan əsalı arqument?!

 

"Azərbaycanda 1970-ci ildə 151 minə yaxın körpə dünyaya gəlib. 1990-cı ildə hətta 183 min nəfərə qədər yüksəlib”.

Bunu iqtisadçı ekspert Samir Əliyev fikir səsləndirib. O bildirib ki, 2020-ci ildə doğulan körpələrin sayı 127 min nəfərə yaxın olub: “Bu isə son 17 ildə ən aşağı göstəricidir. Məlumat üçün bildirim ki, 1970-ci ildə ölkə əhalisinin sayı 5.1 milyon, 1990-cı ildə 7.1 milyon, 2020-ci ildə isə 10,1 milyon nəfərə yaxın olub. Son 50 ildə əhali sayı 2 dəfə yüksəlsə də, doğum nəinki artmayıb, hətta azalıb”.

Samir Əliyev əlavə edib ki, dünyada azalma tendensiyası müşahidə olunur: “Yaşlı qrupların payı getdikcə azalır. 1970-ci ildə doğulan körpələrin 22 faizi onların payına düşürdüsə, hazırda bu göstərici azalaraq 7 faizə enib. Əsas yük 20-34 yaş qrupuna daxil olanlardadır. Onların payı 71,4 faizdən, 83,4 faizə yüksəlib. 20-24 yaş arası anaların payının son illər azalmasına baxmayaraq, hələ də ən yüksək həddə (35%) qalmaqdadır. 20 yaşa qədər olarların payı 10 faizə yaxındır”.

İqtisadçının sözlərinə görə, BMT-nin proqnozuna inansaq, 2100-cü ildə əhali sayı 9,1 milyona düşəcək.

Proqnozlaşdırılan nəticə baş verməsin deyə uşaq pulu verilməlidir. Azərbaycanda gözlənilən demoqrafik problem yaranması üçün qabaqlayıcı tədbirlərə ən əsası da uşaq pulunun verilməsi zərurətə çevrilib. Mürəkkəb regionda mövcudluğumuz üçün, etnosumumuzu tarixdə yaşaması üçün əhalinin təbii artımının stimullaşdırılması ən prioritet məsələ olmalıdır. Göründüyü kimi məsələ olduqca ciddidir və uşaq pulunun verilməsi dövlət və milli təhlükəsizliyimizin təmini deməkdir.

Rus, fars, erməninin əhatəsində yaşayırıq, belə qonşuları olan dövlət və xalq daima müharibələrə hazır olmalıdır. Müharibəni isə əsasən gənclər aparır. Son 30 ildə müstəqilliyimizin, ərazi bütövlüyümüzün uğrunda 20 000 şəhid vermişik və hələ də mübarizəmiz davam edir.

Yaxşı, bu arqumentlərə nə deyirsiz, uşaq pulu verilməlidir ya yox?!

Vüqar Dadaşov

MCP SŞ-nın üzvü, hüquqşünas

Ermənistan sülh müqaviləsi imzalayacaqmı və Azərbaycana bu müqavilə lazımdırmı?

 

Rusiyanın vasitəçiliyi ilə Azərbaycan və Ermənistan arasında yekun sülh müqaviləsinin bağlanması ətrafında danışıqların intensivliyi arzu olunan nəticəni verməyəcək. Yekun sülh müqaviləsinin bağlanmasını mümkünsüz edən müxtəlif səbəb və amillər var. Birincisi unutmayaq ki, ümumiyyətlə Ermənistan adlı dövlət  xristian dövlətlərinin  türk dünyasına qarşı bir proyektidir. Türkiyə və Azərbaycan  tandeminin dünya miqyasında hesablaşmağı məcbur edən gücə çevrilməsi fonunda Ermənistan xristian dünyası üçün əhəmiyyətini daha da artırıb. Ermənistan o vaxt əhəmiyyətini itirəcək ki, Türkiyə Azərbaycana və ümumən türk dünyası ilə qarşıdurmasına son verəcək.

Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh müqaviləsi, təkcə bu iki dövlətin məsələsi deyil yəni, sülh müqaviləsinin mümkünlüyü Türkiyə ilə bağlı olan Ermənistanın Türkiyə qarşı saxta 1915-ci il saxta “erməni soyqrımı” layihəsindən və ərazi iddiasından imtinası ilə paralel olan məsələdir. Əgər Ermənistan bu saxta soyqırım layihəsindən imtina edərsə, süni dövlət kimi qərb xristian dünyasının dəstəyindən məhrum olar və bu da erməni dövlətçiliyin itirilməsinə gətirib çıxarar. Bəllidir ki, Ermənistanın Türkiyə və Azərbaycan ilə münasibətinin yaxşılaşdırılması, kommunikasiya və iqtisadi əlaqələrin bərpası Ermənistan əhalisinin və iqtisadiyyatının Türkiyə və Azərbaycan tərəfindən sovrulmasına gətirib çıxaracaq. Bu baxımdan qərb xristian dünyası  Ermənistanın türk dünyası ilə tam barışmasına imkan verilməyəcək baxmayaraq ki, bu istiqamətdə müəyyən yumşalmalar müşahidə edilir.

Rusiyanın bu məsələdə vasitəçi görünməsi o demək deyil ki, Rusiya Ermənistanın Türkiyə və Azərbaycanla tam barışmasında maraqlıdır. Məsələ ondadır ki, Zəngəzur dəhlizinin açılışı ərazidə təhlükəsizliyin təminatçısı kimi Rusiyanın bu regionda daimi mövcudluğunu təmin etməklə Azərbaycana Ermənistana və Türkiyə qarşı təsir imkanları yaradır. Zəngəzur dəhlizi nəinki Naxçıvanın Azərbaycanla bir başa əlaqəsi deməkdi, bu ən əsası Türkiyənin türk dünyası ilə və Hind okeanına kimi əlaqəsinin yaranması deməkdir. Bu dəhlizin təhlükəsizliyin təminatçısı kimi Rusiyanı region üçün 44 günlük müharibədən sonra yaranmış yeni situasiya üzrə əsas oyunçu kimi qoruyub saxlayır. Bütün bunlarla yanaşı Rusiya Azərbaycan vasitəsi ilə bir başa əlaqə yaratmaqla regionda manevr imkanlarını genişləndirir. 

Gedən proseslər elə təəssürat yaradıb ki, guya Rusiya yekun sülh razılaşmasında maraqlıdır,  bəli Rusiya anacaq Zəngəzur dəhlizinin açılmasında maraqlıdır, ancaq fakt ondadır ki, Rusiya SSRİ dövrünün respublikalar arasında inzibati sərhəd xəritələrinə əsaslanan delimitasiya və demarkasiya təklif etməklə vəziyyəti tək öz nəzarəti altında saxlamağa çalışır ki, bu məsələ çox uzun vaxt aparsın və hansı ki, Rusiya Ermənistanla Azərbaycan arasında sərhəd məsələsində qarşılıqlı güzəştlərə ehtiyacın olduğunu da elan edib. Qısası, Rusiya üçün Ermənistanın Azərbaycan və türk dünyası ilə yekun barışığı onun regionda təhlükəsizliyin təminatçısı kimi əhəmiyyətini itirir. Sözsüz ki, Rusiya tərəflərə eyni dərəcədə neytral görünməsi üçün Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh müqaviləsi deyil, uzağı hər hansı bir aralıq və ya keçid sənədinin imzalanmasına imkan verə bilər.  

Digər tərəfdən İran da Azərbaycan Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin mümkünlüyündən xeyri narahat olub və Ermənistanda Rusiya amilini əvəz etməyə çalışır ki, Ermənistan Azərbaycanın  yaxınlaşmasına, sülh müqaviləsinin imzalanmasına imkan verməsin və Ermənistanla Türkiyə və Azərbaycan arasında konflikt və hərbi gərginlik daimi şəkildə mövcud olsun.  Sözsüz ki, İran bilir ki, Ermənistanla məsələnin həlli sonda da Cənubi Azərbaycanın istiqlalını tezləşdirə bilər.

O ki, qaldı Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin daha çox kimə sərfəli olduğuna, ümumiyyətlə “sülh müqaviləsi” anlayışının mahiyyəti dövlətlərin qarşılıqlı olaraq bir-birinin ərazi bütövlüyünün və sərhədlərinin tanınmasından ibarətdir.  Yəni, bizim nümunəmizdə Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü, Azərbaycan isə Ermənistanın ərazi bütövlüyünü tanımalıdır. Bu halda 1918-ci ildə ilk dəfə olaraq Azərbaycanın tarixi ərazilərində  süni yaradılmış Ermənistan dövlətinin Azərbaycan tərəfindən onun ərazi bütövlüyünü tanıması, Azərbaycanın tarixi torpaqlarından imtina etməsi kimidir.  Eyni zamanda da  1920-ci ildən sonra SSRİ dövründə sovet hakimiyyəti tərəfindən Azərbaycanın razılığı olmadan Ermənistana verilmiş bütün ərazilərimizin qanuniləşməsi deməkdir. Məhz bu səbəbdən də Rusiya Ermənistanla Azərbaycan arasında dövlət sərhədlərinin müəyyən edilməsi üçün 1920-ci il xəritələrindən  istifadə ediləcəyi barədə məlumatı buraxıb. Ermənistan sülh müqaviləsi imzalayarsa sözsüz ki, dövlət kimi öz gələcəkdə mövcudluğuna şans vermiş olar.

Hər bir halda Ermənistanla sülh müqaviləsi perspektivdə Azərbaycan üçündə sərfəlidir ona görə ki, işğaldan azad etdiyimiz bərpası, inkişafı, məskunlaşması, Xankəndində və ətraf ərazilərdə yaşayan etnik ermənilərin Azərbaycan cəmiyyətinə inteqrasiyası maneəsiz rahatlıqla həyata keçirilər. İranla bağlı Cənubi Azərbaycan məsələsində konkret istiqamətimizi müəyyən etmiş olar. Digər tərəfdən isə Ermənistan adlı dövlətin Türkiyə və Azərbaycan tərəfindən sovrulmasına təbii şərait yaratmış olar.

Hər bir halda bu isə o deməkdir ki, nəticə etibarı ilə Ermənistanın dövlət kimi gələcəyi böyük müəmmadadır. Ancaq Ermənistan bir proyekt olduğundan onun mümkün potensialı maraqlı dövlətlər tərəfindən axıra kimi istifadə olunacaq, yəni onun türk dünyasına qarşı düşmənçiliyi davam etdiriləcək, idarə olunacaq. Arzulanan yükün sülh müqaviləsi isə söz-söhbət olaraq maraqlı dövlətlər üçün əlverişli vəziyyətin yaranması ümidi ilə müəyyən dövrə qədər qalacaq.

Vüqar Dadaşov

Hüquqşünas, MCP-nin SŞ-nın üzvü

Çingiz Abdullayev nə demək istəyir?

 

Azərbaycan müasir ədəbiyyatının parlaq simalarından olan Çingiz Abdullayev ən öndə gedənlərdən biridir. Sözsüz ki, dünya miqyasında, beynəlxalq arenada Çingiz Abdullayev öz mövqeyini bir isdedadlı azərbaycanlı yazar kimi təsdiqləyib.

Çingiz Abdullayevin 1-ci Qarabağ müharibəsinə dair çıxışı ilə bağlı narazılıqları görəndən sonra həmin çıxışa bir neçə dəfə baxdım, dinlədim və Çingiz Abdullayevi anlamağa, onun çıxışının mahiyyətinə varmağa çalışdım. Gəldiyim qənaətin doğruluğu üçün Çingiz Abdullayevin 1-ci Qarabağ müharibəsinə dair, erməni işğalına dair keçmiş çıxışlarını da izlədim.

Həqiqətən Çingiz Abdullayev torpaqlarımızın işğal dövründə və şanlı Qələbəmizlə başa çatan 44 günlük müharibənin gedişi zamanı Azərbaycanın haqq səsini dünyaya çatdıranlardan olub. Təkcə elə Rusiyada informasiya müharibəsində zəhməti, fəallığı çox yüksəkdir və Azərbaycan xalqı bunu unudan deyil.

Ancaq, fəqət Çingiz Abdullayevin 1-ci Qarabağ müharibəsinə aid dedikləri tam yanlış və heç bir əsası olmayan, göz qabağındakı tariximizi təkzib edən fikirdir.

-Əgər 1-ci Qarabağ müharibəsi olmayıbsa onda "Dağlıq Qarabağ" və ətraf 7 rayonumuz nə üçün işğalda idi?

-Əgər 1-ci Qarabağ müharibəsi olmayıbsa onda 1000000 qaçqın və məcburi köçkünlər hardan çıxmışdı?

-Əgər 1-ci Qarabağ müharibəsi olmayıbsa onda 10 minə yaxın şəhid, 100 minlərlə veteran və qazi hardandır?

-Əgər 1-ci Qarabağ müharibəsi olmayıbsa Şəhidlər Xiyabanda, Fəxri Xiyabanda dəfn olunanlar kimlərdir?

-Əgər 1-ci Qarabağ müharibəsi olmayıbsa onda Milli Qəhrəman adına layiq görünənlər kimlərdir?

İnanmaq istəyirəm ki, Çingiz Abdulayev belə demək istəməyib və inanmaq istəyirəm ki, Çingiz Abdullayev demək istəyib ki, o dövrdə gənc dövlət kimi ordumuzu yenicə qururduq və demək istəyib ki, biz erməni ilə yox professional rus ordusu ilə vuruşurduq.

Özümü inandırmağa məcbur edir və ümid edirəm ki, Çingiz Abdullayev tezliklə yayılmış sözlərinə aydınlıq gətirəcək.

Birdə ki, axı Çingiz Abdullayev "rus dilli" əhali kateqoriyasına aiddir, doğma dilini zəif bilir, bəlkə buna görə fikrini Azərbaycan dilində tam izah edə bilməyib.

Çingiz müəllim, biz sizin izahınızı gözləyirik...

Vüqar Dadaşov

Hüquqşünas, Qarabağ qazisi

Məhkəmələrə müraciətlərin məhdudlaşdırılması necə islahat adlana bilər?

                                    

Azərbaycanda Məhkəmə-hüquq sistemində islahatların dərinləşdirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidenti Cənab İlham Əliyevin 03.04.2019-cu il tarixli Fərman imzalamışdır. Həmin Fərmana uyğun olaraq Məhkəmə-hüquq sisteminin fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması üçün işlər davam etdirilir.

Sözsüz ki, məhkəmə-hüquq sistemində aparılan islahatların əsas məqsədi, dövlət idarəetmə sisteminin  üç hakimiyyət (qanunverici, icraedici və məhkəmə hakimiyyəti) qolundan biri olan məhkəmə hakimiyyətinin gücləndirilməsi, cəmiyyətin məhkəmə-hüquq sisteminə inamının artırılmasıdır. Hələ 2018-ci ildə Məhkəmə-hüquq sistemində vacib sayılan sahələr üzrə lahiyyələr və təkliflərlə Milli Məclisə müraciət etmişəm.(Təklif olunan həmin dəyişikliklər barəsində bu linkdən məlumat ala bilərsiz:( http://siam.az/siyaset/57369-vuqar-dadaov-mhkm-sistemind-islahatlar-davam-etmlidir.html)

 

Ancaq bu sahədə aparılan işlər əsaslı olaraq müəyyən narahatçılıq yaradır. Bildiyimiz kimi, 29 mart 2019-cu il tarixli “Mediasiya haqqında” Azərbaycan Respublikasının  Qanununa əsasən 12 fevral 2020-ci tarixdə Mediasiya Şurası yaradılmışdır hansı ki, vəzifəsi və hədəfi mübahisələrin məhkəmədən kənar həlli və məhkəmələrin iş yükünün azaldılması kimi müəyyən edilmişdir.

 

Ardınca, 16 iyun 2021-ci il tarixli Azərbaycan Respublikasının Mülki Prosessual Məcəlləsində edilmiş dəyişiliklərə əsasən Məhkəmə "əsassız vəsatət və şikayətlər verən, yaxud işə düzgün və tezliklə baxılmasına və onun həll edilməsinə aşkar surətdə maneçilik törədən" tərəfi, onların nümayəndələrini və ya vəkillərini 500 manatadək cərimə edə biləcək.

 

25 iyun 2021-ci il tarixli “Dövlət rüsumu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda edilmiş dəyişikliklərə əsasən isə məhkəmələrə müraciət etmək üçün tələb olunan dövlət rüsumu  xeyli miqdarda artırılmışdır. Məsələn, əvvəl qiymətləndirilməyən iddia ərizəsinin, məhkəmə əmri haqqında ərizənin, xüsusi icraat qaydasında baxılan iş üzrə ərizənin verilməsinə görə dövlət rüsumu 10 manatdan 40 manata qədər idisə indi ən 100 manat dövlət rüsumu müəyyən edilmişdir.

Təkcə yuxarıda göstərilən bu üç dəyişikliklər bürokratiya yaratmaqla, məhkəmələrə əhalinin müraciətində maddi çətinlik yaradır, vəkil fəaliyyətini əhəmiyyətsiz və təsirsiz edir.

 

Mediyasiya institutunun yaradılması ilə bağlı qeyd edim ki, bu Qanuna qədər Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyində hüquqi şəxslər arasında və eləcə də fiziki şəxslərlə hüquqi şəxslər arasında mübahisələrin məhkəmə baxışının mümkünlüyü üçün qarşı tərəfə “Pretenziya”nın verilməsini kimi tələblər mövcuddur . Həmin tələbə əsasən tərəflər yaranmış mübahisəni həll etmək üçün qarşı tərəfə Pretenziya ilə müraciət etməli və mübahisəni öz aralarında həll edilmədikdə, Pretenziya rədd edildikdə mübahisə Məhkəmə predmet kimi icraata qəbul edilə bilər. Xüsusi ilə qeyd edim ki, Mediyasiya xidməti tərəfləri barışmağa məcbur edə bilməz və  təklifləri də tərəflər üçün məcburi yox, tövsiyə xarakterlidir. Mediyasiya xidməti ancaq mübahisənin tərəflər arasında həll olmadığını sübut edən sənədi verdikdən sonra Məhkəmə həmin mübahisə üzrə işi icraata qəbul etməlidir. Sualda elə ondadır ki, heç bir təsir imkanlarına malik olmayan Mediyasiya xidmətinin “Pretenziya” mərhələsindən əhəmiyyətli fəqri nədədir? Bunun üçün əlavə xidmətin yaradılması yox, Pretenziya mərhələsini təkmiləşdirmək daha effektiv ola bilərdi. Mediasiya xidməti mahiyyətcə əlavə bürokratiya yaradan və subyektin məhkəməyə müraciətini əngəlləyən bir vasitədir.

 

Azərbaycanda ailə institutun  möhkəmləndirilməsi, boşanmaların qarşısını almaq üçün Mediyasiya xidmətindən daha əhəmiyyətli vasitələrin tətbiqi hədəflənən nəticəni verə bilərdi. Belə təkliflərin bəziləri haqqında layihəni  hələ 2018-ci ildə Milli Məclisə təqdim etmişəm və həmin təkliflər mahiyyətcə (https://snn-news-haber.blogspot.com/2019/08/snn-news-haber-qadnlar-niy-ax-bosanrlar.html) nigahın rəsmi bağlanması ilə paralel “nigah müqaviləsi”nin məcburiliyi,  3 yaşına qədər azyaşlı uşaqları olan valideynlərin boşanmasının  qadağan edilməsi, boşanmadan sonra uşağın kiminlə qalmasının müəyyən edilməsi zamanı valideynlərin  təhsil səviyyəsi, yaşayış yeri, işi-gəlirləri, sağlamlığı, məhkəmə tərəfindən valideynlərə barışmaq üçün verilən 3 ay müddətin daha çox uzadılması və alimentin təyin edilməsi  Azərbaycan Respublikasında  uşaqlar üçün yaşayış minimumuna uyğun deyil, Azərbaycan Respublikası Ailə Məcəlləsinin 76-cı maddəsinə əsasən müəyyən edilməsi əsas şərt olaraq tətbiq edilməsindən  ibarətdir .

 

Vəkillərin onsuzda məhdud səlahiyyətlərinin daha da azaldılması (əsassız vəsatət və şikayətlər verən, yaxud işə düzgün və tezliklə baxılmasına və onun həll edilməsinə aşkar surətdə maneçilik törədən" tərəfi, onların nümayəndələrini və ya vəkillərini 500 manatadək cərimələnməsi) məhkəmə çəkişməsində vəkili təsirsiz və əhəmiyyətsiz hüquq müdafiəçisi etməklə iş üzrə ədalətli qərarın çıxarılmasına şübhələr yaradır. Bu tətbiq vəkili, müdafiəçini formal və mənasız iştirakçıya çevirir. Əvvəla qeyd edim ki, dünyanın heç bir hüquqi dövlətində hüquq müdafiəçiləri üçün belə bir absurd məhdudiyyət yoxdur. Azərbaycanda nümayəndəlik institutunun  ləğvi, vəkillər ittifaqına alternativ qurumun olmaması  bu qurumu hüquq yardım sahəsində monopolisti etməklə bu sahədə rəqabət və peşəkarlığın inkişafını yox dərəcəsinə endirir.

 

Məhkəmələrə müraciət etmək üçün tələb olunan dövlət rüsumunun xeyli miqdarda artırılması isə əhalinin məhkəmələrə müraciət etmək hüququndan istifadəsini çətinləşirir. Qeyd etdiyim kimi, qanunda son dəyişikliklərə əsasən  qiymətləndirilməyən iddia ərizəsinin, məhkəmə əmri haqqında ərizənin, xüsusi icraat qaydasında baxılan iş üzrə ərizənin verilməsinə görə dövlət rüsumu 100 manat miqdarında müəyyən edilmişdir. Ölkə üzrə tətbiq edilən dövlət rüsumları, cərimələr və sair ölkədə qüvvədə olan minimum əmək haqqına (250 manat), yaşayış minimuma (196 manat)  uyğun mütənasibdə olmalıdır. Əmək haqqının yarısı miqdarında  dövlət rüsumunun müəyyən edilməsi hansı məntiqə, elmə uyğundur?

 

Yazıda qeyd etdiyim ardıcıllığa fikir verəndə belə bir qənaətə gəlirsən ki, dövlətimizin Məhkəmə-hüquq sistemində apardığı islahatları qanun  lahiyəsi hazırlayanlar və qanun qəbul edənlər “məhkəmlərin iş yükün azaldılmasını” kimi  hərfi mənada anlayırlar. Məhkəmə- hüquq sisteminin fəaliyyətində keyfiyyət əmsalı kəmiyyət əmsalı ilə dəyişik salınır, məhkəmələrin iş yükün azaldılması o demək deyil ki, mümkün inzibati yollarla əhalinin məhkəmələrə müraciətlərinin qarşısı alınmalıdır. 250 manat əmək haqqı alan 100 manat dövlət rüsumu ödəyərək Məhkəməyə getməyəcək, vəkil cərimələnəcək deyə vəsatət verməyəcək-işlər araşdırılmadan tez yekunlaşacaq, ölkədə nümayəndəlik institutu ləğv edildiyindən və vəkillər ittifaqının alternativinin yoxluğundan bu təşkilat təsirsiz formal bir qurum kimi faktiki müşahidəçi halına salındığından hüquqi müstəvidə mübarizə aparmayacaq, mediasiya xidməti əlavə bürokratik maneə yaratdığından məhkəməyə müraciət etmə əngələnəcək-gecikdiriləcək və  sözsüz ki, nəticədə məhkəmələrin iş yükü azalacaq-daha doğrusu baxılan işlərin sayı azalacaq, həll olunmamış məsələlər isə cəmiyyətdə qalacaq. Əgər ölkəmizdə Məhkəmə-hüquq sistemində aparılan islahatların məqsədi məhkəmələrin iş yükünün azaldılması kimi anlaşılırsa, onda bu islahatlar Sahil Babayevin əhalinin sosial müdafiəsi sahəsində apardığı “islahat” kimidir.

Məhkəmələrə müraciətlərin məhdudlaşdırılması ilə yaranmış belə bir vəziyyət hansı göstəriciləri ilə islahat adlana bilər?

 

Vüqar Dadaşov

Hüquqşünas, MCP-nin SŞ-nın üzvü, Qarabağ qazisi

 

 

Vəziyyət Rusiyanı Azərbaycanın hərbi əməliyyatlarına göz yummağını şərtləndirəcək

 

Azərbaycanda rus sülhməramlıların müvəqqəti yerləşdiyi məsuliyyət zonasında Rusiya və İran öz hərəkətlərini birgə koordinasiya edir. Paşinyan hakimiyyəti ilə 44 günlük müharibədə ağır məğlubiyyətə uğrayan Ermənistanda keçirilmiş növbədənkənar seçkilərdə Paşinyanın yenidən qələbə qazanmasının əsas səbəbi erməni cəmiyyətinin ümumən Qarabağ yükündən azad olmaq, qonşularla sülh istəyi idi. Ermənistanda son proseslər açıq şəkildə göstərir ki, İrəvan hakimiyyəti Qarabağ adlı problemin mövcudluğun belə xatırlamaq istəmir və görünən də odur ki,  Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərini  normallaşdırmaq niyyətindədir, ancaq Rusiya və İran  Paşinyan hakimiyyətinə bu niyyətini reallasdırmağa imkan vermir. Düzdür Fransa, ABŞ-da konfliktin tam həllində maraqlı deyil. Ancaq Rusiya üçün konfliktin dirçəlməsi onun regionda üzün müddətə mövcudluğunu təmin edən vasitə olduğundan Qarabağda konfliktin dirçəlməsi Rusiya üçün geosiyasi hədəfdir.

 

Bəli, Rusiya və İran isə bölgədə Qarabağ adlı problemi dirçəltmək niyyətindədir. Buna görə də Rusiya tərəfindən Ermənistan müəyyən mənada proseslərdən kənarlaşdırılıb. Qarabağ ətrafında diqqəti cəlb edən ən son vacib proseslərdən biri - rus sülhməramlıların komandanı general Rüstəm Muradovun  ənənəvi rus işğalçı siyasətinin mahir icraçısı  Mixail Kosabokovla əvəzlənməsidir hansı ki, bu Kosobokov Gürcüstanın Abxaziyasının, Ukraynanın Donbasının, Krımının işğalını həyata keçirən mühüm fiqurlardan biridir.  Sözsüz ki, Rusiya bu addımı ilə Azərbaycan açıq şantaj və hədə etmiş oldu. Təbii ki, Azərbaycanda adekvat addımlar atmaq məcburiyyətindən çıxış edərək ilk öncə Laçında Azərbaycan-Türkiyə birgə hərbi təlimləri keçirdi, Gorus-Qafan yolunun Azərbaycan hissəsində polis postları qurub, İrandan gələn maşınları nəzarətə götürdü. Azərbaycan eyni zamanda Qarabağa İranın yük maşınlarının və digərlərinin sərbəst giriş-çıxışı bağlı Rusiyaya narazılıq məktubları ünvanladı və müvəqqəti fəaliyyət göstərən Laçın koridoruna vizual nəzarəti gücləndirtdi. Sentyabrın 12-dən isə Bakıda Azərbaycan, Türkiyə və Pakistanın xüsusi təyinatlı qüvvələrinin  iştirakı ilə “Üç qardaş - 2021” beynəlxalq hərbi təlimlərinə start verildi. Xatırlamaq yerinə düşər ki, Laçında Azərbaycan-Türkiyə birgə hərbi təlimləri rus sülhməramlıların məsuliyyət zonasında keçirdiyi hərbi təlimlərdən bir gün sonra keçirilib. “Üç qardaş - 2021” beynəlxalq hərbi təlimlərin Bakıda keçirilməsi isə geniş ictimaiyyətə məlum olmayan mümkün təhlükələrin qarşısını almağa hesablana bilər. 44 günlük müharibə zamanı Bakıya atılan raket hücumları haqqında az danışsaq da dövlətimizə və xalqımıza hər şey bəllidir.

 

Qısa dövr üzrə proseslərin ardıcıllığı və ümumən rus-fars tandeminin Azərbaycana qarşı ənənəvi nifrət siyasəti onu deməyə əsas verir ki, rus sülhməramlıların məsuliyyət zonasında hərbi müstəvidə əməliyyatlar gözləniləndir.  Hər şey açıq-açıqcasına bəllidir, Rusiya regionda konfliktin dirçəlməsinə və rus ordusunun Azərbaycanda uzun müddətə qalması üçün əsaslar yaratmağa çalışır. İranın istəyi təbii ki, son yüzilliklərə uyğun olaraq Rusiya ilə eyni amala xidmət edir və ümid edir ki, Qarabağ konflikti ilə Azərbaycanın inkişaf tempini, hərbi gücünü azalda biləcək və nəticə etibarı ilə Cənubi Azərbaycanın istiqlalını əngəlləyə biləcəkdir.

 

Böyük ehtimalla Qarabağda Rusiya-Azərbaycan hərbi qarşıdurması gözlənilmir, ancaq ruslar tərəfindən təsirli təxribatlar mümkündür,  Türkiyə-Azərbaycan, Pakistan-Türkiyə-Azərbaycan müttəfiqliyi, hərbi təlimləri rusların bir başa silahlı qarşıdurmadan çəkindirən şərtlərdir. Çox güman ki, Rusiya  Azərbaycanın tələbləri ilə razılaşacaq, 10 noyabr və 11 yanvar üçtərəfli Bəyanatlarının icrası ilə bağlı praktik addım atacaqdır. Əks təqdirdə isə vəziyyət  Rusiyanın  məsuliyyət zonasında Azərbaycanın  hərbi əməliyyatlar keçirməsinə mane olmamağını şərtləndirəcək və nəticədə  Xankəndinin, ətraf ərazilərin Azərbaycanın yurisdiksiyasına keçməsi reallaşacaq.   

Vüqar Dadaşov

Hüquqşünas, Qarabağ qazisi

İranın qanla dolu Azərbaycan nifrəti nə vaxt bitəcək? Bəlkə Allahşükür...

 

İranın Azərbaycana qarşı çox əsrlik düşmənçiliyi davam edir. Ənənəvi fars siyasəti donunu dəyişir, amma mahiyyətini dəyişmir, necə deyər “it tükün tökər, xasiyyətin dəyişməz.” Azərbaycanı ikiyə bölən, şiyəçiliyimizi farslaşdırıb gözdən salan, xalqımızı din pərdəsi ilə  əsarətdə saxlayan, Qarabağımızın işğalına kömək edən, separatistlərin mövcudluğunu hər vasitə ilə təmin edən, Qarabağımızın işğaldan azad edilməsinə hər cürə mane olan, Azərbaycan düşməninə maddi, hərbi, informasiya dəstəyi verən, kəşfiyyatla hərbi məlumatlar toplayıb erməniyə ötürən, 44 günlük müharibədə Azərbaycanın qələbəsini öz şəxsi məğlubiyyəti hesab edən İran-fars rejimindən  xəyanətdən başqa bir şey gözləmək dahi Nəsimi demişkən cahillikdir.

 

Bir ay əvvəl 11, avqustda Azərbaycan İran İslam Respublikasına məxsus yük avtomobillərinin Qarabağa qanunsuz səfər etməsi ilə bağlı aşkar edilmiş  faktlarla bağlı qarşı tərəfə nota versə də İran Azərbaycana qarşı düşmənçiliyini dayandırmadı, İranın  Qarabağa qanunsuz yük maşınlarının axınını davam edir. Yeni aşkar edilmiş faktlar isə təkzib olunmaz şəkildə İranın dəyişməz düşmən siyasətinin mahiyyətini təkrar-təkrar sübut edir. İran Azərbaycanın verdiyi NOTA-dan nəticə çıxarmayıb əksinə, daha alçaqcasına, riyakarcasına  maskalanaraq düşmənçilik fəaliyyətini davam etdirir. 44 günlük müharibə zamanı, erməni bloger Roman Baqdasaryan demişkən-qadın paltarı geyib, süni sinə qoyub, qadın dodaq boyası çəkib döyüş meydanından qaçan ermənilərin bacarığını eyni kökdən və millətdən olan farslarda həyasızcasına istifadə edir, maskalanırlar - Qarabağa gələn İran maşınlarına saxta Ermənistan maşın nömrələri vurub, sürücüləri dəyişdirib Azərbaycana soxulurlar.

 

Az qala 30 illik işğal zamanı İran Azərbaycanla dövlət sərhədində, o vaxt nəzarətimizdə olmayan ərazilərimizə üzbə-üz heç bir İran bayrağı olmadığı, ordusu saxlamadığı halda, Azərbaycan torpaqlarını azad edən kimi, sərhədə ordusunu və dövlət atributlarını yerləşdirən  İranın hansı qonşuluğundan, etibarından, müsəlmançılığından danışmaq olar?! Azərbaycan Prezidenti, Ali Baş Komandan Cənab İlham Əliyevin işğaldan azad etdiyimiz ərazilərimizə (Cəbrayıla) səfəri zamanı İran təxribatçı, xəyanətkar, qeyri siyasi-diplomatik davranışları 1813, 1828, 1992-1993-cü illər Gülüstan, Türkmənçay, 1-ci Qarabağ savaşı kimi Azərbaycan xalqının milli şüuruna həkk oldu. İrandan danışaq- özünü yormaq kimi bir şeydir. Bu dövlətin Azərbaycan siyasətində –hiylə, təxribat, riyakarlıq, xəyanət, anti islam, hədə-qorxu və qısası-insan  məxluquna xas ən pis hisslər, vərdişlər cəmləşib.  

 

Düşmən bəllidir. Azərbaycan cəmiyyəti isə deyərdim ki, İranın özündən çox fars rejimini Azərbaycanda təbliğ edən, müdafiə edən adamların riyakar çıxışları daha çox hiddətləndirir. İranın Azərbaycana qarşı qanla dolu nifrətini “FƏTVA SƏRƏNCAMI” ilə dostlarımızın sırasına qatmağa çalışan şeyx Allahşükür Paşazadə görəsən bu dəfə nə deyəcək, vəziyyətdən necə çıxacaq?!  Əsrafurullah, özünü Allah kimi aparan, qəbul günləri olmayan Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi başçısı Allahşükür Paşazadə İrana görə ABŞ prezidenti Donald Trampa məktub yazaraq xahiş edən deyildimi? Azərbaycanın düşməninə kömək edən Azərbaycan xalqının düşməni deyilmi?! Üstəlik hələ də, Allahşükür Paşazadə Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin rəhbəri kimi fəaliyyətini davam etdirir doğrudur, İranın Azərbaycanda səlahiyyətli nümayəndəsi və səfiri kimi...

 

Gözləntimiz isə budur, Allahşükür Paşazadə İran üçün ABŞ yazdığı yalvarış məktubundan öz dövləti Azərbaycan üçün Rəisiyə məktub yazacaqmı, yaxud bir söz deyəcəkmi?! Hərçənd ki, Nicatlar, Ruhanilər, Rəisilər kimdi ki, 1989-cu ildən bu yana söz sahibi Ali dini rəhbər Əli Xamneidir və hansı ki, İranın xarici və daxili siyasət kursunu müəyyən edir. Dini rəhbər Əli Xamneinin Azərbaycan siyasəti ənənəvi fars tarixinə xas mahiyyətdə dəyişməz olaraq qalır. Bəs,  Azərbaycanın İrana qarşı dözümlülük siyasəti dəyişməyəcəkmi?

 

Vüqar Dadaşov  

Hüquqşünas, Qarabağ qazisi